پیشگیری و درمان بیماری های دهان و دندان

اهمیت مراقبت از دندان ها و دهان

دهان و دندان اغلب تحت فشار و کشش بسیاری قرار دارد. بنابراین برای آن که دندان ها سالم بمانند، نیاز به مراقبت دارند. به بیان شفاف تر هدف از مراقبت در تعریف پایه‌ای، به صورت منظم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، مراجعه منظم به کلینیک دندانپزشکی و پرهیز از استفاده زیاد از مواد غذایی مضر برای دندان است. پرهیز از خوردن بیش از حد شیرینی و دیگر خوراک های زیان آور امری حیاتی برای جلوگیری از بیماری های دهان و دندان است.

با این حال گاهی نیز مشکلاتی پیش می‌آید. حتی اگر شما به بهترین شکل از آنها مراقبت کنید باز هم احتمال ابتلا به بیماری های دهان و دندان به صفر نمی‌رسد. بنابراین داشتن اطلاعات کافی درباره بیماری ها و مشکلات شایع امری کلیدی است.

با داشتن این اطلاعات شما قادر خواهید بود که در صورت بروز هر مشکلی، اقدامی صحیح جهت رفع آن انجام دهید. اگر چه دندانپزشک شما می‌تواند به صورت اورژانسی بسیاری از این مشکلات را حل کند، اما مسئولیت در این باره در آخر با شماست. توانایی تشخیص نشانه های خطر بیماری های دهان و دندان به شما کمک می‌کند که در زمان بروز مشکل به موقع و صحیح نسبت به آن عکس العمل نشان دهید.

بهداشت دهان خوب می‌تواند فوایدی بیشتر از حفظ سلامت دهان و دندان داشته باشد. افرادی که بهداشت دهان را رعایت نمی‌کنند، ممکن است دچار مشکلات متعددی همچون عدم عزت نفس، مشکلات کاری، سختی های متعدد در محیط های آموزشی، ناراحتی های دهانی، مشکلات در زمان صحبت، تعذیه نامناسب، اختلال در بلع و … شوند. همچنین عدم توجه به بهداشت دهان می‌تواند در صورتی بروز مشکلاتی جدی‌تر چون سرطان دهان مانع تشخیص به موقع و تشدید بیماری شود.

برای حفظ بهداشت دهان راهکارهای مطرح شده مهم هستند؛ اما داشتن اطلاعات کامل تر در این مورد ضروری است. به همین دلیل در ادامه چند حوزه بهداشت دهان بیان می‌شود که می‌تواند به کسب اطلاعاتی بیشتر در این باره کمک کند.

• بیماری های دهان و دندان کودکان

پوسیدگی دندان ها در دوران اولیه ی زندگی کودکان (ECC) موضوعی متمایز در حوزه ی بیماری های دهان و دندان می‌باشد. زمانی که در آغاز این مشکل پدیدار می‌شود، شاید لکه هایی را نزدیک خط لثه ها مشاهده کنید. این لکه ها شاید با پیشرفت فرسایش به رنگ قهوه ای درآیند. درمان به موقع برای کاهش فرسایش و پوسیدگی در این برهه ی زمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.

قندهای به جا مانده روی دندان ها می‌توانند باعث این موضوع شوند. این قندها می‌توانند از شیر، آب میوه ها و یا غذاها باشند. چند نکته جهت برای جلوگیری از این مشکل در زیر بیان شده است:

– خوردن از طریق شیشه ی شیر را به وعده های غذایی محدود کنید.

– نگذارید کودک همراه با شیشه ی شیر بخوابد. شیر و یا آب میوه در طول خواب می‌تواند با احاطه کردن دندان ها باعث افزایش باکتری ها شوند.

– قبل از رشد دندان کودک، لثه های او را روزانه دوبار با پارچه ای تمیز و یا گاز نرم و ظریف تمیز کنید.

– پس از رویش دندان های کودک، با استفاده از مسواک مخصوص کودکان و آب دندان های او را تمیز کنید. از خمیر دندان تا زمانی که کودک به اندازه ی کافی رشد نکرده است که آن را قورت ندهد، استفاده نکنید.

– پس از یک سالگی دیگر از شیشه ی شیر استفاده نکنید.

• بیماری های دهان و دندان زنان

زنان در برخی از برهه های زمانی زندگی خویش با موضوعات خاصی در بهداشت دهان و دندان خویش مواجه می‌شوند. در سن بلوغ، شروع قاعدگی می‌تواند همراه با درد دهان و یا تورم لثه ها همراه باشد. مخصوصاً زمان مواجه شدن با بلوغ زودرس، آن ها باید توجه خاصی به مراقبت از بهداشت دهان و دندان خویش بکنند. در زمان بارداری، تغیرات هورمونی و دیگر موارد می‌تواند تعادل عادی بدن زنان را از بین ببرد. این موضوع می‌تواند روی لثه ها اثر گذارد و مشکلات متعددی را همچون عدم تعادل در مقدار بزاق، یافت شدن گرانولوم(توموری از جنس جوانه های گوشتی) و… را ایجاد کند.

همچنین استفراغ های پی در پی نیز می‌تواند سلامت دندان ها را به خطر اندازد. بهترین راه برای جلوگیری از بیماری های دهان و دندان در این بره ی زمانی، توجه کافی به بهداشت آن ها و همچنین مشورت با دندان پزشک است.

زنان در دوران یائسگی و پس از آن نیز با موارد خاصی در حوزه ی بهداشت دهان و دندان مواجه می‌شوند. زمانی که زنان به سن یائسگی می‌رسند کمبود استروژن می‌تواند آنان را دچار خطر ابتلا به پیوره کند. همچنین بسیاری نیز دچار سندرم سوزش دهان (burning mouth syndrome) می‌شوند. این مشکل را می‌توان با سوزش های ناخوشایند همراه با احساس تغییر طعم ها توصیف کرد.

• بیماری های دهان و دندان افراد سالمند

با افزایش سن افراد ممکن است که قدرت جویدن خویش را تا حدودی در حال کاهش بیابند. مخصوصاً اگر دندان ها را از دست داده باشند و یا از پروتزهای نامناسب استفاده کنند. همچنین ممکن است از داروهایی استفاده کنند که باعث خشکی دهان می‌شود. تمامی این مشکلات می‌تواند باعث سخت شدن بلعیدن شود که متعاقباً باعث تعذیه ناقص می‌شود. به علاوه، خشکی دهان به باکتری ها اجازه رشد و ایجاد بوی بد، مشکلات لثه و عفونت را می‌دهد. این بیماری دهان همانگونه که در سطرهای پایین خواهید خواند، می‌تواند باعث کاهش بهداشت دهان و دندان شود و فرد را دچار مشکلات متعددی کند.

بر اساس آمار مراکز جلوگیری و کنترل بیماری ها (CDC)، بیست و سه درصد از افراد بزرگسال بین ۶۵ تا ۷۴ سال دچار پیوره هستند.

انواع بیماری های دهان و دندان

همانگونه که در بالا نیز اشاره شد، برای جلوگیری از بیماری های دهان و دندان و همچنین تشخیص به موقع برخی از مشکلات و متعاقباً شروع درمان، آشنایی پایه ای با برخی از بیماری های دهان و دندان شایع، امری بسیار پر اهمیت است. در زیر به چندین مورد از آن ها اشاره شده است و درباره ی هرکدام از آن ها توضیحاتی را خواهید خواند:

• پوسیدگی دندان

مراحل پوسیدگی دندان روندی آهسته دارد که می‌تواند توسط عواملی سرعت پیدا کند. پوسیدگی دندان زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری ها روی سطح دندان ها برای مدتی طولانی باقیمانده و گسترش پیدا کنند. این باکتری ها اسیدی تولید می‌کنند که به آرامی مینای دندان را می‌خورد و باعث ایجاد حفره می‌شود. باکتری ها مخصوصاً پس از خوردن قند ها و نشاسته ها شایع هستند. بنابراین رژیم غذایی مناسب در جلوگیری از پوسیدگی دندان بسیار مهم است.

احتمال پوسیدگی دندان کاملاً وابسته به سبک زندگی افراد است. هرچقدر سطح بهداشت دندان شما بهتر باشد، شانس کمتری برای ابتلا به پوسیدگی دندان خواهید داشت. به هر حال، افراد مسن و کودکان به دلیل داشتن مینای دندان آسیب پذیرتر کمی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. اگر کودکان دچار پوسیدگی دندان شوند به زودی با رشد دندان های دائمی از این موضوع خلاصی می‌یابند. اما این موضوع به این معنی نیست که توجه به دندان ها برای آن ها امری بی اهمیت است.

بهترین رویکرد برای برخورد با این مشکل پیشگیری است. زمانی که پوسیدگی اتفاق می‌افتد، راهی برای معکوس کردن این روند وجود ندارد. تنها راه پرکردن و اصلاح آن دندان ها است. بنابراین مراقبت از آن ها پیش از پوسیدگی دندان امری حائز اهمیت است. مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به صورت مرتب، توجه به مراجعه منظم به دندان پزشک و دوری از خوردن بیش از حد شیرینی ها در تمامی زمان ها باید مورد توجه قرار گیرد.

اگر شما دچار پوسیدگی دندان شده اید باید به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر آن را به حال خود بگذارید تا بپوسد می‌تواند باعث عفونت و آبسه دندان شود. این دو مشکل می‌تواند درد بسیار زیادی را تحمیل کند و موجب ناخشنودی شما شود. به این دلیل است که حفط بهداشت دندان اصلاح به موقع از اهمیت بسیاری برخوردار است.

• پیوره

پیوره یا پریودونتیت عفونت باکتریایی است که از دندان ها نشأت می‌گیرید. باکتری ها، بافت ها و اجزایی را که دندان را در جای خود نگه داشته اند را می‌خورد. در کل پنج مرحله در این بیماری وجود دارد که بدین معنی است که زمان و فرصت های بسیاری در اختیار بیمار است که از این روند جلوگیری کرده و آن را به عقب براند.

در طول مراحل اولیه ی ورم لثه و پیوره خفیف، این روند با بهداشت دندان مناسب و درمان فوری برای هر عفونت می‌تواند به عقب بازگردد. زمانی که بیماری وارد مراحل سوم و چهارم می‌شود، درمان نیز سخت تر می‌شود. بنابراین به خودتان بهترین شانس را برای درمان ساده تر دهید.

با پوسیدگی دندان البته هرکسی می‌تواند دچار مشکلات لثه شود. در حال حاضر، احتمال می‌رود که بیش از نیمی از افراد بزرگسال ایالات متحده دچار نوعی از مشکلات و عفونت های لثه باشند. افرادی که دارای بهداشت دهان و دندان کم هستند دارای بیشترین شانس خطر ابتلا به این بیماری ها و مشکلات هستند. همچنین افرادی که دچار مشکلات جدی سلامتی هستند، همچون بیماران مبتلا به دیابت نیز شانس بیشتری برای درگیر شدن با این بیماری دارند.

اگر لثه های شما به صورت غیرعادی دچار خونریزی می‌شود باید به دندان پزشک مراجعه کنید. این یکی از علائم بیماری های لثه است. احتمالاً شما برای درمان نیاز به آنتی بیوتیک ها خواهید داشت.

• عفونت دندان

این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که ریشه ی دندان دچار عفونت و پر از باکتری می‌شود. این بیماری به عصب های دندان آسیب می‌رساند و باعث تحلیل بافت های کنار دندان می‌شود. ترک عمیق، شکستگی و حفره می‌تواند باعث این عفونت شود.

اکثر عفونت های شدید دندان باعث آبسه های پر درد برای بیمار می‌شوند. این بیماری دندان با عفونت صورت نیز همراه است. به هر حال، آبسه زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت دندان وارد مراحل جدی تر می‌شود. تنها راه حل برای این بیماری دندان، درمان ریشه یا همان عصب کشی است. این درمان تا حدودی پیچیده و طولانی است. درمان ریشه ی دندان به بسیار پر درد بودن مشهور است اما واقعیت کمی متفاوت است. با استفاده از بی حس کننده بیمار درد بسیار کمی را تا درمان کامل دندان تجربه می‌کند.

برای انجام عصب کشی دندان پزشک با ایجاد حفره ای درون دندان از بالاِ اقدام به وارد کردن وسیله ای مخصوص درون آن می‌کند و آن را آنقدر تمیز می‌کند تا اینکه حفره ای در ریشه ی دندان ایجاد کند. سپس با استفاده از این حفره، وسیله ی مکش مانندی را درون آن می‌کند و بافت های عفونت کرده و عصب های آسیب دیده را خارج می‌سازد. در پایان نیز فضای خالی دندان با ماده ی مخصوص پر می‌شود.

• فرسایش مینای دندان

این بیماری دندان بسیار متداول است و آن را می‌توان با تغییر رنگ سطح دندان توصیف کرد. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که دندان در معرض مواد فاسدکننده ای همچون نوشابه های گازدار و شیرینی قرار می‌گیرد. اسید در این مواد مینای دندان را از بین برده و دندان را دچار لکه ها و تغییر رنگ می‌کند. در برخی از موارد، مسواک زدن بیش از حد نیز می‌تواند باعث این مشکل شود.

یکی از مواردی که می‌تواند به این روند فرسایش سرعت بسیار بیشتری بخشد، خوردن نوشابه های گازدار و پر از قند به صورت روزانه است.

همچون پوسیدگی دندان، شما نمی‌توانید موادی را که از بین رفته اند را بازگردانید، این به معنی آن است که پیشگیری بهترین راه در مقابل این بیماری دندان است. تا آنجا که ممکن است به جای این نوشیدنی ها از آب استفاده کنید. اگر از نوشیدن آب میوه ها لذت می‌برید، از این موضوع اطمینان حاصل کنید که پس از مصرف حتماً دندان هایتان را با استفاده از نخ دندان و مسواک تمیز و نوشیدن آن ها را به زمان های وعده های غذایی محدود می‌کنید.

• خشکی دهان

این بیماری دهان همان گونه که می‌توان تصور کرد، به دلیل عدم وجود بزاق در دهان ایجاد می‌شود. دلیل این مشکل می‌تواند موضوعات متفاوتی باشد. اما معمولاً این بیماری دهان به عنوان یکی از عوارض جانبی برخی از داروها شناخته می‌شود. اگر شما دارویی را مصرف می‌کنید، برای اطمینان حاصل کردن از دلیل خشکی دهانتان می‌توانید از پزشک خود در این باره بپرسید. این بیماری دهان در افراد مسن نیز بسیار شایع است.

موضوع پر خطر درباره ی این بیماری دهان آن است که لثه و دندان ها رطوبت و پاکیزگی کافی و اساسی را که نیاز دارند دریافت نمی‌کنند. همچنین بزاق دهان کارکرد خفیف ضدباکتریایی نیز دارد و به پاک کردن آن ها از روی دندان کمک می‌کند. بنابراین بدون بزاق دهان، آن ها می‌توانند روی دندان باقی بمانند و به مینای دندان آسیب رسانند.

روش های حفظ بهداشت و پیشگیری از بیماری های دهان و دندان

همانگونه که در سطور بالا خواندید، دندان ها می‌توانند دچار مشکلات متعددی شوند. اما با توجه به بهداشت آن و مراقبت از دندان ها می‌توانید از اکثر این مشکلات جلوگیری کنید. شیوه های اساسی برای مراقبت از دندان به موارد زیر خلاصه می‌شوند:

• مسواک زدن

در طول شبانه روز حداقل دوبار انجام اینکار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اگر می‌توانید پس از هر وعده ی غذایی مسواک بزنید. بهترین زمان انجام این کار ۳۰ دقیقه پس از صرف غذا است. این زمان به مینای دندان شما که در طول خوردن غذا به دلیل اسید، نرم شده است فرصت می‌دهد که دوباره سخت شود و در نتیجه در طول انجام این عمل آسیب نبیند. باید توجه کنید که این کار نقش تعیین کننده ای در جلوگیری از بیماری دندان دارد.

• نخ دندان کشیدن

انجام این کار روزانه حداقل یک بار توصیه می‌شود. نخ دندان کشیدن مواد لای دندان های شما را که مسواک قادر به دسترسی به آن ها نیست، خارج می‌کند. نخ دندان کشیدن کمک بسیاری برای حفظ بهداشت دندان می‌کند. در هنگام استفاده از نخ دندان توجه به بهداشت آن مهم است و باید دقت کرد که یک قسمت از نخ دندان به صورت بیش از حد برای کل دندان ها استفاده نشود. همچنین باید شیوه صحیح نخ دندان کشیدن را رعایت کنید.

• شستشوی دهان

شستشوی دهان را بیشتر برای تازه کردن دهان خود انجام دهید. شستشوی دهان در روز حداقل یک بار، باعث کشته شدن باکتری های بسیاری می‌شود که می‌توانند دندان های شما را دچار پوسیدگی کنند. شستشوی دهان به وسیله ی دهان شوی فلوراید می‌تواند از پوسیدگی دندان و عفونت ها به شدت جلوگیری کند. برای انجام این کار هم قبل و هم بعد از مسواک زدن می‌توانید وقت خود را اختصاص دهید و از این طریق به افزایش سطح بهداشت دندان خود کمک کنید.

• غذا خوردن به شیوه ی صحیح

برای داشتن سلامت دهان و دندان باید خوردن غذاهایی را که دارای قند و نشاسته ها هستند، کاهش دهید. آن ها بیشترین اسید را درون دهان تولید می‌کنند و زمان بیشتری نیز درون آن باقی می‌مانند که می‌تواند باعث آسیب بیشتری نیز شود. مخصوصاً شیرینی های سخت مکیدنی به دلیل زمان بیشتر ماندن درون دهان بسیار مضر هستند.

• مراجعه منظم به دندان پزشک

حداقل هر شش ماه یک بار به دندان پزشک خود مراجعه کنید. این به حفظ سلامت دهان و دندان شما کمک می‌کند. کنترل منظم و تمیزکردن تخصصی(جدای استفاده از مسواک و نخ دندان) برای حفظ بهداشت دهان بسیار اساسی است. همچنین در صورت تجربه کردن درد و یا دیدن خون درون دهان خود باید به دندان پزشک مراجعه کنید.

منبع: شرکت نخ دندان مینا